Başyazı – Hasan Karakaya / 2013 Mart / 4. Sayı

Naslardan maksat; Allah Teala’nın Kitabı ve Rasulullah’ın sünnetidir. Sahabe-i Kiram’ın icması ve müçtehid imamların içtihadları da şer’i delillerdendir.

Nasları yorumlarken “Ehl-i Sünnet Kriterleriyle” yorumlamak, yani Allah Teala’nın Kitabını ve Rasulünün sünnetini, esas almak gerekir. Sahabelerin tümünün adil olduklarına inanılmalıdır.

Burada üç hususu açıklamaya ihtiyaç vardır: Bunlar da naslara bağlılık ne demektir? Naslardan kasdedilen nedir ve naslar ne şekilde yorumlanmalıdır?

Naslara Bağlılık İfadesinden Ne Kasdedilmektedir?

Bununla Allah Teala’nın Kitabından ve Rasulünün sünnetinden ayrılınmaması kastedilmektedir.

Burada dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de şudur: Müslümanların inancını İslam dini teşkil etmektedir. İslam dininin ana kaynağı, Allah Teala’nın Kitabı ve Rasulünün sünnetidir. Bu itibarla müslümanların naslara bağlı olmaları kaçınılmaz bir zarurettir. Zaten müslümanlardan başkaca bir tavır beklemek de yanlış olur.

İşte bu espiriyi iyice kavrayamayan bazı zevat, zamanla İslam dışı çareler aramaya, bazen de İslamla İslami olmayan şeyleri birbirine karıştırıp reçete olarak müslümanlara sunmaya kalkışmaktadırlar.

Bunlar bu tavırlarıyla müslümanları hedeflerine ulaşmaktan alıkoymakta ve neticede hem kendilerine zarar vermekte hem de müslümanların bir kısım beşeri sistemlerin zulmü altında ezilmelerine sebep olmaktadırlar.

Bu nedenle müslümanlar kendi öz kaynaklarına bağlı olduklarını temel bir prensip olarak tescil etme zorunluluğunda kalmışlardır. Böylece yabancı mikropların İslamın vücuduna girmesine engel olsunlar. Bu mikropları İlahi dine bulaştırmaya kalkışanlara engel olsunlar, hadlerini bildirsinler ve bu yolla Allah’ın kendilerine yüklediği yeryüzü halifeliği vazifesini yerine getirmeye çalışsınlar.

Naslardan Kastedilen Nedir?

Müslümanların bağlı olduklarını beyan ettiği naslar, esasen peygamberlerin bildirdiği haberler türüne girmektedir. Bununla birlikte Fıkıh Usulü alimleri İslam şeriatının temel kaynaklarını iki ana kısma ayırmakta ve bunların her birini de aralarında çeşitli kısımlara bölmektedirler. Bu alimlere göre şer’i deliller; “Nakli Deliller” ve “Akli Deliller” olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır.

1. Nakli Deliller:

Bunlar tamamen nakle dayanırlar ve şu delilleri kapsarlar:

a. Allah Teala’nın kitabı olan Kur’an-ı Kerim

b. Rasulullah’ın Sünnet-i Seniyyesi

c. Sahabe-i Kiramın İcmaı

d. Sahabelerin kendi görüşleri

e. Geçmiş ümmetlere ait olan şeriatlar

f. Dine ters düşmeyen örf

2. Akli Deliller:

Bunlar nakilden daha fazla akla dayanan delillerdir ve şu kısımlara ayrılmaktadırlar:

a. Kıyas

b. İstihsan

c. Mesalih-i Mürsele

d. İstishab

e. Sedd-i zerai

Burada şu noktalar gözden kaçırılmamalıdır:

1. Allah Teala’nın Kitabı:

2. Rasulullah’ın Sünneti

3. Sahabe-i Kiramın İcmaı

4. İmamların İçtihadları

1. Allah Teala’nın Kitabı:

Allah Teala’nın kitabı olan Kur’an-ı Kerim’in İslam dininin ana kaynağı olduğu bütün müslümanlar tarafından kabul edilen bir husustur.

Kur’an-ı Kerim Allah Teala’nın Hz. Muhammed’e (sav) Arap diliyle indirdiği, tevatür yoluyla bizlere gelen; namazın sahih olması için mutlaka okunması gereken, okunması da ibadet sayılan, bir kısmının inkarıyla dahi küfre düşülen ilahi bir kitaptır.

Delil olması ittifakla kabul edilen Kur’an’ın bazı ayetlerinin manaları açık seçik olduğu halde, diğer bazı ayetlerinin taşımış oldukları manaları anlamak zordur. Bu nedenle İslami mezhebler arasında Kur’an’ı yorumlamada farklılıklar görülmektedir. Bununla beraber Kur’an-ı Kerim’i iyi anlamak için şu noktalara dikkat edilmelidir:

a. Manası kapalı olan ayetleri anlamak için, manası açık olan benzeri ayetlere bakmalıdır.

b. Rasulullah’ın sünnetine başvurulmalıdır. Zira Kur’an’ı hakkıyla ilk uygulayan Rasulullah’tır.

c. Ayetlerin sebeb-i nuzülü (iniş sebebleri) incelenmelidir.

d. Kur’an’ın indiği zamandaki Arapların örflerine, adetlerine ve üsluplarına bakılmalıdır. Burada Kur’an-ı Kerim’in hak bir kitap olduğunu isbata girişmeye ihtiyaç yoktur. Zira Kur’an bindört yüz seneden beri herkese şu şekilde meydan okumaktadır: “Kulumuza indirdiğimizden şüphe ediyorsanız onun benzeri bir sûre getirin. Eğer iddianızda samimi iseniz, Allah’dan başka şahidlerinizi de çağırın.” ⁽¹⁾

2. Rasulullah’ın Sünneti

Peygamber efendimizin sözlerine, yaptığı işlere ve takrir ettiği olaylara sünnet denir.

Hadis alimleri hadisleri rivayet eden zatların sayıları, güvenilir olma dereceleri, bilgileri ve ezberleme güçleri gibi özelliklerini göz önünde bulundurarak hadis-i şerifleri çeşitli kısımlarda tasnif etmişlerdir. Bunları şu üç kısımda mütalaa etmek mümkündür:

a. Sahih ve kuvvetli olan hadisler

b. Zayıf hadisler

c. Uydurma olan ve hadis gibi gösterilen sözler

Şüphesiz ki, dinimiz İslamın ikinci kaynağı hadis-i şeriflerdir. Çok aşırı gruplar dışında, bütün müslümanlar, hadislerin ikinci kaynak olduklarını kabul etmektedirler. Ancak hadisleri rivayet eden ravilere güven derecesi ve manası kapalı hadisleri yorumlama usulü mezhepler arasında farklı olduğu için, hadislerin kabulünde mezhebler arasında farklılıklar vardır.

Hadisleri tamamen reddeden müslüman çevrelere şunları hatırlatmak yerinde olacaktır:

a. Kur’an-ı Kerim’in çeşitli yerlerinde Rasulullah’a uyulması, itaat edilmesi ve ona karşı gelinmemesi emredilmektedir.

“Kim peygambere itaat ederse şüphesiz Allah’a itaat etmiş olur.” ⁽²⁾

“Peygamber, size ne verdiyse onu alın. Size neyi de yasakladıysa ondan kaçının.” ⁽³⁾

“Rabbine yemin olsun ki aralarındaki anlaşmazlıklarda seni hakem seçip, sonra da verdiğin hükme, içlerinde bir sıkıntı duymadan boyun eğmedikçe iman etmiş olamazlar.” ⁽⁴⁾

“Rasulullah’ın sözlerini kabullenmeyenler ve yaptığı amellere uymayanlar ona itaat ettiklerini nasıl söyleyebilirler.

“Kur’an-ı Kerim, bir kısım genel hükümler ve mücmel farzlar zikretmektedir. Rasulullah’ın sünneti alınmadan bunların nasıl yapılacağını bilmek imkan dışıdır. Mesela ayet-i kerimede “namazı kılın, zekat verin…” ⁽⁵⁾, “Ey iman edenler oruç size farz kılındı…” ⁽⁶⁾ buyurulmaktadır. Rasulullah’ın sünneti reddedilirse namazın nasıl kılınacağını, orucun nasıl tutulacağını ve zekatın ne şekilde verileceğini nereden anlayabilirsiniz?

c. Kur’an Rasulullah’ın vahiyden başka birşey söylemediğini beyan buyurmaktadır. O halde hadisler de vahiydir. Bunları bir kalemde inkar etmek cinnettir.

“O kendi arzu ve hevasından konuşmaz. Onun konuştuğu, ancak kendisine vahyedilen bir vahiydir.” ⁽⁷⁾

d. Peygamber efendimiz, hadislerle Kur’an’ı birbirine karıştırmayan bazı sahabelerine hadislerini yazma izni vermiştir. Şayet hadisler delil olmasaydı onların yazılmasının bir anlamı olur muydu?

Abdullah bin Amr diyor ki; “Rasulullah, parmağıyla mübarek ağzına işaret ederek buyurdu ki: Yaz, nefsim kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki; buradan hakdan başka bir şey çıkmaz.” ⁽⁸⁾

e. Peygamber efendimiz bir hadisi şerifinde “size iki şey bıraktım. Onlara sımsıkı sarıldığınız müddetçe elbette sapmayacaksınız. Bu iki şey Allah’ın kitabı ve Peygamberinin sünnetidir.” buyurmuştur. ⁽⁹⁾

f. Hadislerden uzak kalan mezhepler, zamanla dini inançlarını yozlaştırmışlar, Kur’an-ı Kerim’i heva ve heveslerine göre yorumlamışlardır. Neticede ise, İslam’ın özünden uzaklaşıp kabuklarla meşgul olmuşlar veya tamamen İslam’ın çerçevesinden çıkmışlardır. Hatta Allah’ın kendilerine hulul ettiğini iddia edenler dahi olmuştur. Çünkü bunlar, düşüncelerini sapmadan alıkoyacak ve kendilerine yön verecek hadis-i şerifleri reddetmişler ve genel anlamlı ayetleri çeşitli yönlere çekip sapıklığa düşmüşlerdir.

Günümüzde kendilerini müslüman sayan fakat aslında müslümanlıkla alakaları olmayan Kadıyanilik, Bahailik, Dürzilik ve Rafizilik ilk çıkışlarında hadislere itiraz ederek ortaya çıkmışlar daha sonra ise Kur’an’ı da bırakarak sapıklığa düşmüşlerdir.

İşte bunların akibetine düşmemek için sahih hadislere sımsıkı sarılmak gerekmektedir. Diğer yandan sahabelerin bazılarına çok kutsal sıfatlar atfederek sadece onların rivayet ettiği hadisleri kabul eden, sahabelerin çoğunluğuna kendilerine  güvenilmeyen kişiler gözü ile bakan ve böylece sadece ehl-i beytten rivayet ettiği hadislere güvenen hatta on iki imamdan her birinin sözünü Peygamberden nakledilen bir hadis sayan Şii mezhebinin hadis kabul anlayışı pek farklıdır. Bu itibarla çeşitli konularda ehl-i sünnetle ihtilafa düşmektedir. Vakıa Ehl-i sünnet bütün sahabeleri adil kabul etmede mutedil davranmaya çalışmışlar, Şiiler de Ehl-i beyti peygamber gibi masum görmekte pek aşırı gitmişlerdir.

Ehl-i sünneti böyle bir kanaate sevkeden sebeblerden biri sahabeleri öven çokça hadislerin bulunması ve bu zatların İslam’ı korumak ve hakim kılmak için canla başla uğraş vermeleridir. Bunlardan her birinin hayatı büyük gayret ve mücadelelerle dolu olduğundan, bunların aralarındaki ihtilafları Allah’a havale etmişler, bunlara dil uzatmaktan kaçınmışlardır. Bunların tümünü adil kabul etmişler ve onların Rasulullah’dan rivayet etmiş oldukları hadisleri de kabullenmişlerdir. Sahabelerin Rasulullah’dan hadis rivayet ederken yalan söyleyeceklerine hiç ihtimal vermemişlerdir. Zira en çok hadis rivayet eden Ebu Hureyre (ra) başta olmak üzere birçok sahabe, Rasulullah’a karşı yalan uydurmanın cezasının cehennem olacağını Rasulullah’ın bizzat kendisinden rivayet etmişlerdir.

Bir sahabenin cehennemle cezalandırılacağını bilerek, kendisine bir menfaat sağlamayan bir hadisi uydurup Rasulullah’a isnad etmesi beklenilmemektedir. Zira Rasulullah’a yalan uyduran bir kişinin cezalandırılacağını belirten hadis-i şerif otuza yakın sahabiden rivayet edilmiştir.

Hz. Ali, Rasulullah’ın şöyle buyurduğunu söylemiştir: “Bana yalan isnad etmeyin. Kim bana karşı yalan uydurursa, o kimse cehennem ateşine girsin.” ⁽¹⁰⁾

Abdullah bin Amr da Rasulullah’ın şöyle buyurduğunu rivayet eder: “Kim kasıtlı olarak bana karşı yalan uyduracak olursa, cehennem ateşinde yerini hazırlasın.” ⁽¹¹⁾

Abdullah İbn Abbas ise Rasulullah’ın şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir: “Benden, bildiğiniz dışında hadis nakletmekten kaçının. Kim kasıtlı olarak yalan uydururda bana isnad edecek olursa, cehennem ateşinde yerini hazırlasın.” ⁽¹²⁾

Bu hadis-i şerif, Cabir bin Abdullah, Enes bin Malik, Ebu Said el-Hudri, Abdullah bin Mesud, Ebu Hureyre, Mürre, Keys bin Sad bin Ubade, Seleme bin el-Ekva, Ukbe bin Amr, Zeyd bin Erkam, Halid bin Arfada, Muaviye bin Ebu Süfyan’dan rivayet edilmiştir.

Tirmizi “Bu hadisin Ebu Bekir, Ömer, Osman, Said Bin Zeyd, Amr bin Abse, Büreyde, Ebu Musa el-Gafiki, Ebu Umame, Abdullah bin Amr el Mukanna ve Evs es-Sakafi tarafından da rivayet edildiğini zikretmiştir.” ⁽¹³⁾

Evet bu kadar sahabi tarafından rivayet edilen bu hadis karşısında hadis uydurmanın büyük bir cinayet olduğu açıktır. Sahabelerden bunu yapmaları beklenilmemektedir. Diğer yandan sahabelerden her birinin ayrı ayrı meziyetini beyan eden hadisler yanında onların genelini öven hadisler de mevcuttur. Bu itibarla onlara güvenilmelidir.

Ebu Said el-Hudri, Rasulullah’ın şöyle buyurduğunu rivayet etmektedir. “Sahabelerime sövmeyin. Eğer sizden biriniz Uhud dağı kadar altın infak etseniz onlardan birinin infak ettiği ne bir avuç dolusuna erişir, ne de onun yarısına.” ⁽¹⁴⁾

Ebu Musa el Ensari diyor ki: Rasulullah başını göğe doğru kaldırdı. O çokça başını göğe doğru kaldırırdı. Sonra şöyle buyurdu: “Yıldızlar göğün güvencesidir. Yıldızlar gidince, göğün başına vaad edilenler gelecektir. Ben de sahabelerim için bir güvenceyim. Ben gidince de sahabelerimin başına vaad edilenler gelecektir. Sahabelerim de ümmetim için bir güvencedir. Onlar gidince ümmetimin başına vaad edilenler gelecektir.” ⁽¹⁵⁾

Başka bir hadis-i şerifinde “En hayırlınız, benim asrımda olanlardır. Sonra onlardan sonra gelenler, sonra da daha sonra gelenlerdir.” ⁽¹⁶⁾ buyurmuştur.

Diğer yandan Ehl-i beytin faziletini anlatan ayetler mevcut olduğu gibi, diğer sahabelerin faziletlerini anlatan naslar da mevcuttur. Sadece Ehl-i beyte ait olanları alıp diğerlerini reddetmek itidali kaybetmek olur ve kişiyi taassuba sevk eder. Bu itibarla sahabeleri adil saymak isabetlidir. Ancak bütün sahabilerin aynı derecede olmadıkları, dört halife gibi bazılarının daha üstün oldukları muhakkaktır. Fakat bu hal diğerlerinin rivayet ettikleri hadisleri kabul etmemeyi gerektirmez.

Günümüzde önemli bir konu olması hasebiyle gerek Ehl-i beyt, gerekse diğer sahabeler hakkında varid olan bir kısım nasların zikredilmesi uygun görülmektedir.

Ehl-i beyt hakkında bir ayeti kerimede şöyle buyurulmaktadır: “…Ey peygamber ailesi! şüphesiz ki, Allah sizlerden murdarlığı gidermek ve sizi tertemiz yapmak ister.” ⁽¹⁷⁾ Diğer bir ayette şöyle buyurulmaktadır: “…Ey Muhammed! De ki: Ben, sizden buna karşılık yakınlara sevgiden başka bir şey istemiyorum…” ⁽¹⁸⁾

Sahabelerin geneli hakkında da şöyle buyurulmaktadır: “İlk iman eden muhacirlerden, ensardan ve iyilik yaparak onlara uyanlardan Allah razı oldu, onlar da Allah’dan razı oldular. Allan onlar için altından ırmaklar akan cennetler hazırlamıştır. Onlar orada ebediyyen kalacaklardır. İşte büyük kurtuluş budur.” ⁽¹⁹⁾

Başka bir ayette şöyle buyurulmaktadır:

“Muhammed Allah’ın peygamberidir. Onunla beraber olanlar ise, kafirlere karşı çok sert, kendi aralarında pek merhametlidirler. Onların rüku ve secde ettiklerini görürsün. Onlar Allah’ın lütuf ve rızasını dilerler. Onların yüzlerinde secde izleri vardır. İşte bu onların Tevrat’ta anlatılan vasıflarıdır. İncil’deki vasıfları da şöyledir: Onlar filizini yarıp çıkmış, derken kuvvetlenmiş, kalınlaşmış, sapı üzerine dimdik dikilmiş bir ekine benzerler ki, bu çiftçilerin hoşuna gider. İşte Allah kafirleri öfkelendirmek için, müminleri böyle çoğaltıp geliştirir…” ⁽²⁰⁾

Bütün bunlardan sonra bize düşen “Allah sahabelerden razı olsun. Günah işleyenlerin günahlarını bağışlasın” demektir. Onların Rasulullah’dan rivayet ettikleri hadis-i şeriflere güvenmektir.

3- Sahabe-i Kiramın İcmaı ve Sözleri

İcma, Peygamber Efendimizin vefatından sonraki asırlardan herhangi birinde, bütün müslüman müçtehidlerin dini bir hüküm üzerinde ittifak etmeleridir.

Tariflerden de anlaşıldığı gibi icmanın gerçekleşebilmesi için peygamberlerden sonraki dönemlerde yapılması, bütün mevcut olan müçtehidlerin katılması ve hep birlikte ittifak etmeleri gerekir.

Görüldüğü gibi, çoğunluğun ittifakı, sadece Medine müçtehidlerinin ittifakı, Hülefa-i Raşid’inin ittifakı, Mekke ve Medine’de yaşayan sahabelerin ittifakı, Ehli Beytin ittifakı ve “sukuti icma” cumhuru ulemaya göre icma sayılmazlar.

Zira bu sayılanlar, icma değil, çoğunluğun veya belli kişilerin ittifakıdır. İttifakla icma farklı şeylerdir.

İcmanın delil oluşu, bütün İslam mezheplerince ittifak edilen bir konu değildir. Mesela şiiler, Haricilerin bir kısmı, Mutezile mezhebinden Nazzam icmanın delil olmayacağını iddia etmişlerdir.

Cumhur ulema ise, icmanın kendisiyle amel edilmesi gerektiğini ve icmanın delil olduğunu beyan etmişler ve buna delil olarak da şu ayeti ve benzerlerini zikretmişlerdir: “Kendisine doğru yol açıklandıktan sonra, kim Peygamberle ayrılığa düşer ve müminlerin yolunun dışında bir yol takip ederse, onu gittiği yerde bırakırız ve cehenneme koyarız!”⁽²¹⁾

Ayette müminlerin yolundan ayrılanın cehenneme sokulacağı zikredilmektedir. Bu da müminlerin rehberleri olan müçtehidlerin üzerinde ittifak ettikleri yoldan yürümeyi gerekli kılar.

Ayrıca Rasulullah’dan nakledilen ve birbirlerini destekleyen şu hadis-i şeriflerin de icmanın delil olduğunu gösterdiklerini söylemişlerdir. “Ümmetim sapıklıkta birleşmez. . .” ⁽²²⁾

“Şüphesiz ki Allah, ümmetimi ancak hidayette birleştirir.” ⁽²³⁾

“Allah’ın desteği birlik içinde olanlaradır. Birlikten ayrılanlar ise, cehennem ateşine ayrılmış olur.”⁽²⁴⁾ “. . . Sakın cemaattan ayrılmayın. Bölünmekten kaçının. Zira şeytan, tek başına kalanla beraber, iki kişiden ise pek uzaktır. Kim cennetin tam ortasını isterse, cemaatten ayrılmasın. . .”⁽²⁵⁾ “Kim cemaatten bir karış uzaklaşacak olursa, İslam halkasını boynundan çıkarmış olur.”⁽²⁶⁾ “Ey Ebu Derda! Cemaatten ayrılma. Zira sürüden ayrılan koyunu kurt yer.”⁽²⁷⁾

Cumhur ulema, icmanın kesin bir delil olması için mütevatir bir yolla nakledilmesini şart koşmuşlardır. Haber-i ahad yoluyla nakledilen icmalar, kesinlik ifade etmediklerinden bunlar kesin delil kabul edilemezler.

Bizlere tevatür yoluyla nakledilen icma, sahabe döneminde yapılan icmalardır. Tabiin ve onlardan sonra gelen müçtehidlerin icmaı ise, mütevatir bir yolla tesbit edilememiştir. İşte bu nedenledir ki, sadece sahabelerin icmaı kesin delil olarak kabul edilmiştir. Onlardan sonraki icmalar ise ihtilaf konusudur.

Cumhur ulema icmanın İslam tarihinde gerçekleştiğini, buna dair misaller bulunduğunu, ve her zaman mümkün olabileceğini kabullenmektedirler. Gerçekleştiğine misal olarak da şunları zikretmektedirler:

a. Ninenin (büyükannenin) mirasta payının altıda bir olduğuna dair icma etmişlerdir.

b. Ölenin, kızından olan oğlu sağ kalan bir kızıyla birlikte mirasçı olursa oğlun miras payının altıda bir olacağı hakkında icma edilmiştir.

c. Domuz yağının haram olduğu hakkında icma edilmiştir.

d. Bir kadınla öz halasının veya teyzesinin bir nikah altında birleştirilip birlikte evlenilemeyecekleri hususunda icma edilmiştir.

Sahabi Görüşü

Sahabe, Peygamber efendimizi gören, ona iman eden, onunla arkadaş olabilecek kadar bir süre beraber kalan ve İslam üzere ölen kişilere denir.

Peygamber efendimiz ahirete intikal edince ortaya çıkan bazı meseleler hakkında sahabe-i kiramdan ilmiyle ve anlayışlı olma kabiliyetiyle meşhur olanlar bu gibi meseleler hakkında fetva vermişler ve bu fetvalar bizlere kadar aktarılmış bulunmaktadır.

Bir kısım alimler, sahabelerin bu gibi fetvalarını delil kabul etmişler, diğerleri ise delil saymamışlardır. Şöyle ki:

a. Bir kısım alimler, kitap ve sünnetten net bir delil veya işarete dayanmasa dahi sahabe sözünün bağlayıcı bir delil olduğunu kabullenmişler ve görüşlerine delil olarak da şunları zikretmişlerdir: “İlk iman eden muhacirlerle ensardan  ve iyilik yaparak onlara uyanlardan Allah razı oldu, onlar da Allah’dan razı oldular. . .”⁽²⁸⁾

Allah Teala bu ayette sahabelerden ve iyilikle onlara uyanlardan razı olduğunu beyan etmektedir. Elbette ki sahabelere uymak onların fetvalarını kabullenmeyi gerektirir.

Peygamber efendimiz sahabelerin üstünlüğünü beyan eden hadis-i şeriflerinde onlara uyulmasını işaret buyurmuştur.

b. Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli mezhebine mensup olan diğer bir kısım alimler ise sahabe sözünün bağlayıcı bir delil olmadığını söylemişlerdir. Bunlar: Sahabelerin hatadan masum olmadıklarını, sahabelerin de kendilerini böyle kabul ettiklerini, birbirlerine hatalı olduklarını söylediklerini, tabiinlerden kendilerine itiraz edenler olduğunu, bazen sahabelerin kendi fetvasından dönüp tabiinin verdiği fetvayı kabullendiklerini, sahabe sözünün bağlayıcılığına delil gösterilen ayetin, sahabenin ictihad etmede önderler olduğunu gösterdiğini, bunların fetvalarının mutlaka kabullenilmesini gerektirmediğini” söylemişlerdir.

Nasları Ehl-i Sünnet Kriterleriyle Yorumlamak

Bu bir mezheb taassubu olmayıp tamamen itidali muhafaza etme düşüncesinden kaynaklanmaktadır. Zira Hariciler, Ehl-i beyti İslam’ın reva gördüğü çerçeveden çıkararak haddi aşmışlar ve aşırı gitmişlerdir. Şiiler ise bu nezih zevatın sözlerini Rasulullah’tan gelen hadisler gibi kabul etmişler, diğer sahabelerin çoğunu ise ağır suçlamalarla suçlamışlar ve onlardan gelen hadisleri kabul etmemişlerdir. Böylece birçok hususlarda Rasulullah’ın pratik hayatından örnek almaktan yoksun kalmışlardır. Ehl-i sünnet, Ehl-i beyte de sahabelere de saygı gözüyle bakmış, onların her birinin layık oldukları mertebeleri yadetmiş ve Allah’a havale etmiştir. Böylece bütün sahabelerden rivayet edilen sahih hadislerle ayetleri yorumlamışlar ve Rasulullah’ın pratiğini kendilerine örnek almaya çalışmışlardır.

Bütün bu nedenlerden dolayı naslar ehl-i sünnet kriterleriyle yorumlanmaya çalışılmalıdır. Burada muhaliflerin, bu görüşleri mazur görmeleri temenni edilmektedir. Zira onlar da en az bizim kadar belli bir mezhebi taklid etme zorundadırlar. Mezhebler üstü davranmak bin dört yüz seneden beri görülmemiş bir tatlı temennidir. Ancak bunu gerçekleştirememek müslümanların ittifak edecekleri hususlarda ittifak etmemelerini ve düşmanları bırakıp birbirleriyle uğraşmalarını elbetteki gerektirmez.

Müslümanlara düşen, birleşebilecekleri herşeyde birleşmek ve birleşemeyecekleri herşeyde de birbirlerini mazur görmek ve hoşgörülü olmaktır. Başkaca bir yol yoktur.

—————————————————

1) Bakara, 23

2) Nisa, 80

3) Haşr, 7

4) Nisa, 65

5) Nur, 56

6) Bakara, 183

7) Necm, 3-4

8) Ebû Dâvûd, ilim 13; Ahmed b. Hanbel, el-Müsned, 2/162; Dârimî, mukaddime 43; el-Hâkim, el-Müstedrek, 1/186-187.

9) Muvatta, Kader – 3

10) Buharı, Kit. İlim, bab: 38; Tirmizî, Kit. İlim, bab: 8, hn. 2660, Kit. Menakib, bab: 20, hn. 3715, îbnMace, Kit. Mukaddime, bab: 4

11)  Buharı, Kit. Enbiya, bab: 50; Tirmizî Kİt. İlim, bab: 123, hn. 2669; Müsned İmanı Ahmed, c. II, sh. 59, 171, 202, 214

12)  Tirmizî, Kit. Tefsir, sûre, 1, bab: 1, 2951; Darimi, Kit. Mukaddime, bab: 25

13) Tirmizî Kit. İlim Bab: 8, hn. 2660

14) Müslim

15) Müslim

16) Müslim, Fedâilü’s-sahâbe 216.

17) Ahzab, 33

18) Şura, 23

19) Tevbe, 100

20) Fetih, 29

21) Nisa, 115

22) İbn-i Mace

23) Ahmed b. Hanbel, Müsned, V, 145

24) Tirmizî, Kit. Fiten, bab. 7, Hn. 2167.

25) İmam Ahmed, Müsned

26) Ebu Davud

27) Tirmizi

28) Tevbe, 100