Nebevi Aile – Halime Yılmaz / 2023 Ocak / 122. Sayı
Mizaç kelimesi Arapça kökenlidir. TDK’ye göre, mizaç kelimesinin anlamı, huy, yaradılış, tabiat, karakter demektir. Mizaç özellikleri yaşamın erken dönemlerinde ortaya çıkar ve güçlü genetik bir temeli vardır. Kişinin mizacı, zaman ve duruma göre çok fazla değişmez.
Mizaç, çocuğun dünyaya nasıl tepki verdiğinin bir açıklamasıdır. Kişisel bir tarzdır. Mizaç, bir davranış değil, davranış şeklidir. Yani çocuğun yaptığı şey değil, çocuğun o şeyi nasıl yaptığıdır. Mesela çocuğun ağlaması mizaç değildir, ama sık sık ağlaması mizaç şeklidir. Mizaç, kişilik değil, kişilik farklılıklarını ortaya çıkaran temel özelliklerdir.
Çocuğun mizaç özelliklerinin farkına varmak, çocukla onun bakımını üstlenen kişi arasındaki etkileşim ve ilişkiyi etkiyeceğinden dolayı önemlidir. Çocukların mizacı üç grupta toplanmıştır. Ama her çocuğun mizaç özellikleri, sayılacak bu üç tipten birine tam olarak girmeyebilir. Bebeklerin %65’i bu üç mizaç tipinden birine girerken, %35’i bu gruplardan hiçbirine girmez. O yüzden çocuk ve bebekleri bu konuda hemen kategorize etmek doğru değildir. Ama bu kategorilerden birine girmese bile birine yakın özellikler sergileyebilir. Bu konudaki gruplama, çocuğa bakım vereni, çocuğu tanıma ve ona göre ona yaklaşma konusunda yardımcı olacaktır. Ayrıca çocukları bu gruplardan birine dahil ederken bu durum sürekli çocuğun başına kakılan ve onun da kendini öyle kabullenmesine ve olumsuz özelliklerde değişimine engel olan bir durum olmamalıdır. Bu gruplandırmayı bilmenin faydası, çocuklara yaklaşımı olumlu etkilemesi içindir.
Genel Olarak Çocukların Mizaç Çeşitleri:
1. Zor (Mizaç) Çocuklar: Çocukların yüzde 10’u bu türdendir. Bu bebek ya da çocuklar çok duygusaldır, kolayca üzülürler. Yeni durumlara uyum sağlamakta zorluk çekerler ya da yavaş uyum sağlarlar. Yeme, içme, uyku gibi alışkanlıkları düzensizdir. Genelde olumsuz ruh halindedirler. Kendilerine bakım verenleri de olumsuz yönde etkilerler.
2. Kolay (Mizaç) Çocuklar: Çocukların yüzde 40’ ı bu türdendir. Bu çocuklar (bebekler), yeni ortaya çıkan durumlara kolaylıkla uyum sağlarlar. Genelde neşeli ve sakinleşmeleri kolaydır. Bu çocuklara rutin oluşturmak kolaydır.
3. Temkinli (Mizaç) Çocuklar: Bunlar, yavaş ısınan bebek ve çocuklardır. Bebeklerin ve çocukların yüzde 15’ i bu türdendir. Bunlar ilk başta biraz zor bebekler iken sonra kolay bebekler olurlar. Bunlar utangaçtır, yeni durumlara uyum sağlamaları zaman alır ve bu konuda zorlanabilirler.
Çocukların temel mizaç özellikleri zaman geçtikçe büyük değişimler göstermez ama bazı mizaç özellikleri gelişme gösterebilir. Mizaç özellikleri, kültür ve ebeveyn tutumlarından etkilenebilir.
Çocukların Mizacını Etkileyen Bazı Unsurlar:
Genetik Faktörler: Mizaç özelliklerinin çoğu, orta derecede kalıtsaldır.
Çevresel Faktörler: Mizaç çevreden çokça etkilenir.
Ailenin Özellikleri: Anne babanın boşanması ya da birinin ölmesi, çocuğun mizacını, mutlu olma durumunu etkiler. Mizaç üzerinde ailenin sosyoekonomik durumu ve çevresi de etkili olabilir.
Mizacı zor olan bebeklerin anneleri, daha fazla strese girebilir. Bebeğin mizacı, evlilik ilişkisini de olumlu-olumsuz yönde etkileyebilir. 1
Mizaç özellikleri, kişinin değişmez özelliklerinden olduğundan dolayı İslam, kişinin mizacını değiştirmeye çalışmaz. Ama güzelleştirme ve geliştirmeye teşvik eder. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem de ahlakımızı güzelleştirmeyi tavsiye ederek buna dikkat çekmektedir. Yetişkin bireyin mizacını değiştirmesi zor olduğu gibi bu durum çocuklar için de aynıdır.
Dolayısıyla çocuklara bakım veren kişinin, onların mizaçlarını değiştirmeye çalışmak yerine doğru yere kanalize etmelerine ve ahlaklarını güzelleştirip pozitif yönde geliştirmelerine yardımcı olmaları en doğru yaklaşım olacaktır. Bunun yanında çocukların mizaç özelliklerinin çoğunun doğuştan olduğunu bilerek onların mizaç özelliklerinin farkına vararak yaklaşımlarımızı buna göre dizayn etmek gerekir.
1. Bebeklik Döneminde Gelişim ve Eğitim Materyalleri ders kitabından faydalandım.- Prof. Dr. Yaşare Aktaş Arnas
