Nebevi Aile – Halime Yılmaz / 2022 Eylül / 118. sayı

Hamd, her şeyi çift yaratan, ailenin her ferdini birbirine muhtaç kılan ve bunda Kendisinin varlığı ve birliğine deliller var eden Allah’a mahsustur. Salat ve selam Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem’e, ailesine ve ashabınadır. Allah’ın selamı, rahmeti, bereketi, hidayeti ve inayeti tüm Müslümanların üzerine olsun.

Çekirdek aile; karı-koca ve çocuklardan oluşur. Yaşadığımız modern çağın yaygın aile modeli çekirdek aile olduğundan aile tanımlamasını bu şekilde yaptım. Diğer yandan büyük anne ve dedelerin de dahil olduğu büyük aile modeli de halihazırda yok değil. Konumuza çekirdek aile modelinden devam edersek, günümüzde üç çeşit aile modelinden söz edebiliriz:

1. İdeal aile modeli

2. Tutarsız aile modeli

3. Mutsuz aile modeli

1.İdeal Aile Modeli

Olması gerektiği gibi olan, fertlerinin birbirine “bağlı” olduğu, her bir üyenin hak ve sorumluluklarının farkında olup üstlendiği görevlerin hakkını verdiği ve sevgi, saygı, anlayış, şefkat ve disiplinin dozunda kullanıldığı, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ‘in ev ve aile modelinin örnek ve baz alındığı aile modelidir. Bu modelde sevgi ve şefkat vardır. Ama dozunda, yerinde ve şımartan ve kural çiğneten türden değildir. Böyle bir yuvada anlayış vardır. Ama anlayış gösterenin hakkını, anlayış gösterilenin ayakları altında ezdiren cinsten değildir. Disiplin ve kurallar en az diğer unsurlar kadar etkin ve önemlidir. Ama diktatörlüğe dönüşmesine izin verilmez. Yani bu aile modelinde tam bir denge söz konusudur. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ‘in evi gibi. 

Şefkat ve Sevgi Örneği

Onun evinde “babasının annesi” diye hitap ettiği kızı Fatıma’nın oturacağı yere Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ‘in cübbesi serilirdi. Şefkatle büyütülen Fatıma radıyallahu anha da başına işkembe konarak eziyet edildiği sırada erkeklerin cesaret edip yardımına koşamadığı babası yoluna canını ortaya koyan şefkat ve sevgi yüklü bir kız çocuğu örneği sergiliyordu.

Anlayış Örneği

Yemeği güzel yapan Safiyye annemizin gönderdiği yemek tabağının kıskanarak kırılmasına vesile olan Aişe annemize gayet anlayışlı ve onun fıtratını olduğu gibi kabullenir bir tarzda “Anneniz kıskandı” buyurarak gerekeni yapan alemlere rahmet, ailesine merhamet yüklü, gönlü dünyalar kadar geniş Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem, gelmiş geçmiş en güzel “anlayışlı koca” örneğinin sahipliğini yapıyordu. Ömrünün son günlerinde hastalığının ağırlığından dolayı tüm hanımlarını dolaşacak güçte olmadığını söyleyerek onlardan izin isteyerek Aişe radıyallahu anha ‘da kalmak isteyen peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ‘in bu arzusuna anlayışla karşılık veren ve nefis yapmayan annelerimiz, gerçek sevgi ve anlayış timsali olmanın ölçüsünü gösteriyorlardı. 

Saygı Örneği

İlk vahyin ağırlığı ve zorluğu altında ezilen ve korkudan yüreği titreyen peygamberimiz sallallahu aleyhi ve sellem’e “Sen akrabaya iyilik yaparsın, Allah seni utandırmaz” gibi sözlerle ona duyduğu saygıyı her vesileyle dile getiren ve eşinin zayıf yönlerini ona karşı kullanmayan Hatice radıyallahu anha annemiz, çağının ötesinde bir saygı örnekliği gösteriyordu. 

Disiplin ve Sınırları Koruma Örneği

Zekât ve sadaka yemeleri yasak olan Peygamber ailesinin güzide torunu Hz. Hasan sadaka hurmalarından yemeye kalkınca (ki henüz küçük yaşta idi) mübarek dedesi buna müsaade etmeyerek “Bize sadaka helal değildir” buyurarak İslam’ın korunması gereken sınırlarını daha küçük yaşlarda torunlarına öğretme konusunda kararlı ve disiplinli tutumunu sevgi ve şefkatten de taviz vermeyen bir üslupla koruyan üstün “vasatta kalabilme” potansiyelini gözler önüne seriyordu. 

İslam tarihi ve siyer, ideal aile modeli örnekleriyle bezenmiş “örneklik kuşağının” izleriyle doludur. Görmek ve örnek almak isteyen nefislerde, derin etkiler bırakır ve bulunduğu çağda “ideal aile” olabilmenin yöntemlerini çeşitlendirerek gösterir. 

2.Tutarsız Aile Modeli

Adı üzerinde bir ideal aile, bir mutsuz aile modeli sergileyen ve modern cağın yaygın aile modellerinden biridir. Bu tutarsızlık, karı-koca ilişkilerinde muhtelif sıkıntılara sebep olduğu gibi en çok çocukları etkiler. Tutarsız bir aile modelinde büyüyen çocuklar, ne yapması gerektiğini bilemezler. Rüzgârın estiği yöne göre hareket etmek zorunda kalan yaprak gibi bir oraya bir buraya savrulurken yıpranır ve güvene ve huzura en çok ihtiyaç duydukları çağlarda, güvensizlik yaşarlar. Bu da ruhlarını ve bilinçlerini, hiçbir bilinçli anne babanın istemediği şekilde derinlemesine olumsuz yönde etkiler ve hoş olmayan izler bırakır. Burada “en kötü karar, kararsızlıktan iyidir” prensibi edinilmeli ve aile ile ilgili karar ve işlerde kararlı ve olması gerektiği kadar esnek tavırların elzem olduğu unutulmamalıdır. Çocuklarınız, sınırlarınızı, kurallarınızı net olarak bilmeli ki geleceğe sağlam adımlarla yürüyebilecek özgüveni kazanabilsin. 

3.Mutsuz Aile Modeli

Ya despotluğun ya da aşırı serbestliğin hâkim olduğu, aile fertlerinin hak ve sorumluluklarının bilincinde olmadığı, anlayışsız, sevgisiz, şefkatsiz, ilgisizliğin kol gezdiği ve maalesef modern çağın yaygın aile modelinden diğerine göre daha baskın ve yoğunlukta olduğu aile modelidir. Maalesef. Maalesef diyorum; çünkü artık çoğu kişinin mustarip olduğu, şikâyet ettiği ve bir türlü aile huzurunu temin edemediği bir çağda böyle bir aile modelinden sıyrılmak, büyük maharet ve yetenek isteyen bir hal almış durumdadır. Çoğu aile, bu uzak durulası modelin özelliklerini taşımasına rağmen, sosyal medyada gerçekte olmadığı halde varmış gibi gösterilen mutlu pozlar ve adına “ördek sendromu” denilen ikiyüzlülüğün ikiyüzlülüğünü normalleştirdiği ve her bakmak isteyene sergilediği görüntülerde, ideal aile olduğunu ispatlama ve gösterme çabasındadır. Bu yanıltıcı görseller hem paylaşanları hem de görenleri hiç tahmin etmedikleri büyük bir bunalım dehlizine doğru itmektedir. Bunu yapanlar, her gerçek dışı paylaşımlarında, kendileriyle birlikte onlara inananları da bu nereye gittiği belli olmayan ve çıkışa her geçen gün uzaklaştıran bir yola sokmaktadırlar. Bunun kötü bir çığır olduğunu söylemeliyim. Kötü çığırların İslam’a göre vebalini söylememe gerek yok sanırım. Mutsuz aile modelinin bazı özelliklerini sayıp yazımızı tamamlayalım:

Mutsuz aile modelinde karı-koca arasında karşılıklı anlayışsızlık hakimdir. Her iki taraf anlayışı hep karşıdan bekler. Anne babayı rol-model alan çocuklarda da böyle bir şahsiyet gelişmesi oldukça olağandır. 

Saygısızlık ve karşı tarafın sınırlarına ihtimam göstermeme, adeta bu ailenin önde gelen özellikleri arasındadır. Eşler saygı bekler, ama hep karşıdan; ona göre kendisi zaten saygılıdır!

Doyumsuzluk, bu aile modelinin baş tacıdır. Sınırsız istekler, karşı tarafı bezdiren niteliktedir ve karşılıksız da kalmaz çoğu zaman.

Aile mahremiyeti ve sırları eşlerden birinin veya her ikisinin menfaati doğrultusunda gerekli gereksiz kişilerin dillerinde sakız yapılabilir. Bireysellik ve bencilliğin sebep olduğu böyle bir durumdan, eşler genelde diğer eşi sorumlu tutar. Aile sorunlarının aile içinde çözülemediği durumlarda işin ehli bir hakeme başvurma tavsiyesini unutmamak lazım. Burada kastettiğim önüne gelen herkesin, aile sırlarına vakıf olmasıdır. 

İletişim bozukluğu, mutsuz ailede hat safhadadır. Zaten sağlıklı bir iletişimin olduğu ailede, mutsuzluk hâkim olmaz. İletişim kesilirse, bağ incelir, yollar uzaklaşır, anlayış zayıflar. Mutlu evlilik ve ailede iletişim, olmazsa olmaz koşullardan biridir.

Çocuklar, eşler arası huzursuzluğa şahit kılınır. Bu durumun çocukların ilerideki yaşamına vereceği büyük zarar ve enkazı anne babalar görebilseydi, onları küçük bir tartışmada bile buna şahit tutmazlardı. Bilinçli anne babalar, kendi aralarındaki sorunları, çocuklarının görüp duyamayacağı mekanlarda çözmeye çalışmaları gerektiğinin farkında olmalıdırlar. Söyle düşünelim; karı- koca olarak siz bir gün sorununuzu çözebilir ve o sorunu unutabilirsiniz. Ama çocuklar unutmaz ve onları en çok üzen ve üzenlerinde en ağır yükler bırakan şey, anne babalarının anlaşmadıklarını düşünmelerine sebep olabilecek olaylarla karşılaşmalarıdır. Hiçbir anne babanın böyle bir yükü çocuklarının omuzlarına yükleme hakkının olmadığını düşünüyorum. Elde olmayan sebeplerle çocukların bazı olumsuzluklara şahit olabileceğinin esnekliğini anne babaların kendilerine tanımaları ve bu konuda kendilerine zulmetmemeleri gerektiğini de eklemeden edemeyeceğim. Zira bu konuda sıfır hata yapmak zorunda olduğunu düşünerek kendine zulmeden anne babaların mevcudiyeti ve bu duygunun verdiği ıstırabı da düşünmek gerekiyor. Allah kimseye zulmetmez. Kimsenin kimseye zulmetmesine de müsaade etmez. Ne anne baba çocuğu sebebiyle ne de çocuk anne baba sebebiyle zarara uğratılamaz. İslam’ın aile hukukunda denge sanatı bu minval üzerindedir.

Sözümüzün başı da sonu da Allah’a hamd iledir.